فهرست محتوا
پیشرفت علم به سرعت در حال افزایش دانش ما از علل ریزش مو است. درمان موفق ریزش مو با استفاده از کاشت مو روز به روز با استفاده از روش‌های نوآورانه در حال پیشرفت است. بر اساس یافته‌های علمی جدید، مشخص شده است که علل ریزش مو پیچیده و ممکن است در فردی به فرد دیگر متفاوت باشند و به عبارتی می‌توان گفت: هر گردی، گردو نیست و یا ریزش مو و کاشت مو در هر بیمار منحصربه‌فرد است.
مهم‌ترین وظیفه پزشک این است که باید علت منحصربه‌فرد ریزش موی هر بیمار را تشخیص دهد. این مرحله برای ارائه یک طرح درمان ریزش موی موفق برای هر فرد بسیار مهم است. متخصصین پیوند مو باید به این دو نکته توجه داشته باشند که کاشت مو برای هر بیمار باید بر اساس اولا علت، الگو، سرعت و وسعت ریزش مو و ثانیا خواسته‌های بیمار با توجه به نتیجه مورد نظر، هزینه، زمان و عوارض بالقوه جانبی، شخصی‌سازی و منحصربه‌فرد شود.
دلایل ریزش مو در فرد بیمار
در طول دو دهه گذشته اطلاعات زیادی در مورد این که چه عواملی باعث رشد موهای سر می‌شود و چه چیزهایی باعث ریزش موهای سر می‌شود، کشف شده است. مکانیسم‌های رشد مو در تمامی انسان‌ها یکسان است در حالی که علل ریزش مو شامل طیفی از تغییرات منحصربه‌فرد، اعم از تروما تا بیمارهایی که به صورت ژنتیکی به مردان به ارث رسیده و یا الگوی ریزش موی زنانه متفاوت است.
دکتر نوایی گفت: الگوی ریزش موی ژنتیک شایع‌ترین علت ریزش موی دائمی هم در مردان و هم در زنان است. اگر چه مطالب بسیار زیادی در مورد علل الگوی ژنتیک ریزش موی زنان و مردان کشف شده، اما درک ما در این زمینه کامل نیست، لذا همچنان تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. کشف دلیل احتمالی ریزش مو در هر فرد، به مهارت‌های بالینی و فراست علمی یک متخصص کاشت مو بستگی داشته و بر انجام معاینات و نتایج حاصل از آزمایشات و بررسی‌های تشخیصی جهت تعیین دلیل اصلی ریزش مو استوار است.
نتایج حاصل از معاینات و آزمایشات ریزش مو در مردان
زمینه ژنتیکی به عنوان علت اصلی الگوی ریزش موی مردانه شناخته شده است. ژن (یا ژن‌هایی) که از پدر و یا مادر به ارث رسیده، موهای مرد را مستعد به ریزش از طریق واکنش به هورمون‌های مشتق از تستوسترون می‌کند .با این حال به دلایل زیر زمینه ژنتیکی به وضوح درک نشده است:
- هیچ‌گونه ژن خاص طاسی با اطمینان شناسایی نشده است.
- به نظر می‌رسد که دو یا تعداد بیشتری ژن در همکاری با هم در الگوی ریزش موی مردانه نقش دارند.
- مشخص شده است که گرچه الگوی ریزش مو در مردانی شایع است که پدر و یا دیگر بستگان نزدیک مذکر او نیز الگوی ریزش موی مردانه داشته باشند، اما یکی از ژن‌های کلیدی که عقیده بر این است که در الگوی ریزش موی مردانه درگیر است، از مسیر ژن‌های خانواده مادری به ارث می‌رسد (که به جای اینکه روی کروموزوم y یا پدری باشد، روی کروموزوم x یا مادری واقع شده است)
- اگر چه سابقه خانوادگی ریزش مو با الگوی مردانه در بستگان مذکر اغلب بیماران دچار ریزش موی ژنتیک مشاهده می‌شود، اما ۲۰% از مردان با الگوی مردانه ریزش مو، هیچ‌گونه سابقه خانوادگی از ریزش مو ندارند .در واقع کاملا روشن نیست که زمینه ارثی تنها عامل ژنتیک دخیل در تمام موارد ریزش مو با الگوی مردانه است یا جهش ژنتیک نیز در این میان نقش دارد.
- زمینه ژنتیکی در گروه‌های مختلف قومی به صورت متفاوت پدیدار می‌شود. الگو و وسعت ریزش مو ممکن است در مردان نژاد قفقازی، آسیایی، آفریقایی و آمریکایی‌های بومی متفاوت باشد.
در نهایت باید گفت تفسیر یافته‌های بالینی و ارزیابی آن‌ها نیازمند مهارت و تجربه متخصص کاشت مو است.
در واقع روش صحیح برای ارائه علت ریزش مو در یک فرد بخصوص، این است که برای بیان علت ریزش مو که بالاترین احتمال را دارد، باید سایر علت‌های ممکن ریزش مو رد شوند. به عنوان مثال در یک قهرمان بدن‌سازی که دچار افزایش ریزش مو شده است، قبل از آن که استفاده از استروئید به عنوان علت ریزش مو در نظر گرفته شود باید کم‌کاری تیروئید (که آن هم می‌تواند الگوی مردانه ریزش مو را تقلید کند)، فقر آهن به خاطر رژیم غذایی سخت و دلایل دیگر رد شوند.
مدارک و شواهد حاصل از معاینه حضوری، اطلاعات مهمی در مورد شروع، دوام، الگوی ریزش مو و همچنین نشانه‌های علل دیگری از ریزش مو که ممکن است مردان درگیر آن شوند را فراهم می‌کند. اطلاعات حاصل از معاینات استاندار برای متخصصان کاشت مو جهت توصیه نهایی روش درمان به بیمار ضروری است. برای مثال، اگر ریزش مو در درجه اول به خاطر الگوی ریزش موی مردانه نیست، درمان ریزش مو با استفاده از فیناستراید (propecia) که به‌صورت انتخابی الگوی مردانه ریزش مو را درمان می‌کند، بی اثر است.
تفسیر درست از بانک مو بیمار (ناحیه اهدا کننده مو) در زمینه علت ریزش، مدت زمان، سرعت و احتمال ریزش مو در آینده برای برنامه‌ریزی پیوند مو ضروری است تا بتوان نتایج موفقیت‌آمیز و نیز طولانی مدتی ایجاد کرد. معاینه بالینی، اطلاعات ضروری در مورد حدود ناحیه بانک موی فعلی و احتمالی آینده در مناطقی از پشت و دو طرف سر که برای تأمین گرافت لازم جهت پیوند مو استفاده می‌شود را فراهم می‌کند.
با توجه به مطالب فوق به همین دلیل است که تاکید پزشکان کلینیک دکتر نوایی بر معاینه حضوری و پرهیز از انجام مشاوره غیرحضوری کاشت مو می‌باشد.
تفسیر نتایج آزمایشات و معاینات ریزش مو در زنان
همان‌طور که در مقاله پیش‌بینی وقوع الگوی ریزش مو در زنان و مردان اشاره کردیم؛ الگوی ریزش مو هم در زنان و هم در مردان دیده می شود اما این الگو به طرز قابل توجهی بین آن‌ها متفاوت است. زنان اغلب فاقد سابقه خانوادگی از ریزش مو هستند و باعث می‌شود علتی غیر از الگوی ریزش موی ارثی به طور قابل توجهی در علل ریزش موی زنان دخیل باشد. نقش هورمون‌های آندروژنی (مردانه) در الگوی ریزش موی زنانه مشخص نیست با این حال اختلالات تولید هورمون‌های آندروژن به ریزش مو کمک می‌کنند، مشکلاتی مانند بیماری تخمدان یا غدد آدرنال ممکن است از علل بروز این اختلالات هورمونی باشند. معمولاً آزمایشاتی برای تعیین سطح هورمون آندروژن، سطح هورمون تیروئید، کمبود آهن توسط متخصص پوست و مو جهت رد کردن اختلالات شیمیایی و سوخت و ساز بدن در زنان مبتلا به ریزش مو انجام می‌شود. اگر مشکل خاصی در این زمینه مشخص شود، پزشک متخصص پوست و مو ممکن است ارجاع به یک متخصص مناسب مانند یک فوق تخصص غدد را توصیه کند.
نمونه‌برداری پوست سر
به گفته دکتر پارسا نوایی؛ ممکن است نمونه‌برداری پوست سر (بیوپسی) در یک بیمار مرد یا زن زمانی انجام شود که متخصص کاشت مو نتواند با معاینه و آزمایشات به این نتیجه برسد که دلیل اصلی ریزش مو در فرد چیست و برای رد برخی از علل نمونه‌برداری لازم است، دلایل پزشک در خصوص نمونه‌برداری پوست سر به بیمار توضیح داده می‌شود و تا زمانی که به تمام پرسش‌های بیمار پاسخ داده نشده نمونه‌برداری انجام نمی‌گیرد. فرایند نمونه‌برداری شامل گرفتن یک نمونه بسیار کوچک از پوست سر در حد چند میلیمتر برای آزمایش و مشاهده زیر میکروسکوپ است. نمونه‌برداری پوست سر ممکن است برای تأیید یا رد علت ریزش مو، برای بررسی سلامت فولیکول‌های مو، برای به دست آوردن تعداد دقیق موها در مراحل مختلف رشد مو و یا به دلایل دیگر توصیه شود.
در پایان باید گفت با توجه به مجموعه دلایل فوق نه تنها ریزش مو در افراد مختلف دلایل شخصی و منحصربه‌فردی دارد بلکه با توجه به متفاوت بودن وسعت ریزش مو، حجم بانک مو و جنس موها در هر فرد نیز نتایج کاشت مو نیز در افراد مختلف نتایج مختلفی در پی خواهد داشت. مقایسه نتایج کاشت مو در دو فرد مختلف حتی در صورت یکسان بودن تکنیک کاشت مو و حتی هم‌زمانی و یکسان بودن کلینیک و پزشک متخصص کاشت مو، امری اشتباه و مردود است. آنچنان که حتی دو برادر تنی که از یک پدر و مادر هستند، جنس موها و ریزش موی متفاوت دارند و مقایسه تراکم و حالت موهای سر آن‌ها متفاوت است، مقایسه نتایج کاشت مو نیز در افراد مختلف اشتباه است.