بانک مو چیست؟

همان‌طور که در مقاله اصطلاحات رایج در کاشت مو اشاره شد؛ به ناحیه اهدا کننده موها برای کاشت مو، بانک موگفته می‌شود که عموما ناحیه پس سر تا بالای دو گوش را شامل می‌شود. برای دست یافتن به بهترین نتیجه بعد از عمل کاشت مو  انتخاب محل مناسب و ایمن بانک مو بسیار مهم می‌باشد که این امر نیاز به دانش و تجربه پزشک کاشت مو دارد. در ادامه به توضیحات کامل درباره تعریف بانک مو؛ ارزیابی بانک مو و تکنیک‌های برداشت بانک مو پرداخته شده است.

تعریف بانک مو

بانک مو، ناحیه دهنده مو یا ناحیه اهدا کننده مو در واقع پس‌انداز پیازهای مو برای عمل کاشت مو یا پیوند مو می‌باشد. بانک مو در واقع ناحیه‌ای از پوست بدن است که بافت حاوی پیاز مو (گرافت) از این منطقه برداشت می‌شود، بانک مو می‌تواند ناحیه‌ای از بدن مانند جناغ سینه، ساق پا و شانه‌ها باشد و یا منطقه از پوست سر که شامل نواحی بالای گوش‌ها و پس سر می‌باشد. گرافت های برداشت شده از این نواحی برای پیوند به نواحی دچار ریزش مو مانند منطقه‌ای که به خاطر الگوی مردانه ریزش مو (Male Pattern Hair Loss) موهایش را از دست داده یا نواحی دچار ریزش و کم‌پشتی ابرو و ریش استفاده می‌شود.

به گفته دکتر نوایی؛ پیاز موهای بانک مو به دلیل عدم وجود گیرنده دکتر نواییمونی تحت تاثیر دکتر نواییمون‌های مسبب ریزش مو قرار نمی‌گیرند و به همین دلیل پس از برداشت و کاشت در نواحی طاس یا کم‌پشت هم این صفت خود را حفظ کرده، تحت تاثیر دکتر نواییمون‌ها قرار نگرفته و هیچ‌گاه دچار ریزش نمی‌شوند.

چون استفاده از بانک موهای سر در کاشت مو بسیار رایج‌تر و با نتایج بسیار بهتر از استفاده از بانک موی بدن همراه است در اکثر موارد بانک مو اشاره به موهای پشت سر و بالای گوش‌ها دارد، پیازهای موی این نواحی تحت تأثیر ریزش موی ژنتیک مردانه (MPHL) نیستند و حتی در یک فرد کاملا طاس، این مناطق که از سه سانتیمتر و یا بالاتر از دو گوش و پایین‌تر از شقیقه‌ها به پشت سر کشیده می‌شود همیشه دارای مو می‌باشند و هرگز دچار ریزش نمی‌شوند، فولیکول‌های مو در این منطقه از اثرات الگوی مردانه ریزش مو حفظ ‌شده‌اند و برای اهدای مو در عمل کاشت مو به مناطق جلویی و روی سر که به خاطر الگوی مردانه ریزش مو، موهایش از دست رفته، بهترین گزینه هستند.

دکتر پارسا نوایی گفت: در صورت انتخاب صحیح ناحیه بانک مو، فولیکول‌های مو پیوند زده شده مقاومت خود را در برابر دکتر نواییمون‌های عامل ایجاد ریزش مو حفظ می‌کنند و همچنان به رشد مو در ناحیه دریافت‌کننده هر کجا که باشد، سر، صورت و یا ابرو، ادامه می‌دهند.

شایان ذکر است که استفاده از بانک موی فردی دیگر برای انجام کاشت مو به دلیل پس زده شدن پیوند توسط بدن فرد گیرنده غیرقابل انجام است. (در پیوند دیگر اعضای بدن مانند کلیه به دلیل استفاده از داروهای سرکوب‌گر ایمنی این کار قابل انجام است ولی به‌طور مثال عوارض بسیار زیاد این داروها از جمله ضعف سیستم ایمنی فرد حتی در مبارزه با بیماری‌های عفونی ساده، در مقابل خطر مرگ فرد به دلیل عدم کارکرد کلیه که برای حیات فرد امری ضروری است قرار می‌گیرد، اما در عمل کاشت مو تنها زیبایی فرد در مقابل خطرات ناشی از استفاده از داروهای سرکوب‌گر سیستم ایمنی قرار می‌گیرد که امری عقلانی نیست.)

انتخاب تکنیک مناسب کاشت مو

در برنامه‌ریزی و انتخاب روش مناسب کاشت مو، متخصص کاشت مو به هر دو ناحیه بانک مو و دریافت‌کننده مو توجه می‌کند. ارزیابی دقیق و استفاده موثر از بانک موی ناحیه دهنده، فاکتوری مهم در موفقیت نهایی پیوند مو در هر بیمار است. بانک مو در تمامی بیماران وجود دارد اما از یک بیمار تا بیمار دیگر می‌تواند بسیار متفاوت باشد، به‌طور مثال ممکن است در یک فرد با ریزش موی گسترده و با وجود داشتن بانک مو به دلیل کم‌پشت یا محدود بودن آن انجام کاشت مو با نتایج دلپذیر همراه نباشد و یا برعکس.  برخلاف تصور بیمار از این که بانک موی ضعیفی دارد در معاینه مشخص شود که مثلا به دلیل ارتجاع بالای پوست پشت سر با انجام روش FUT یا ترکیبی می‌توان تعداد موی زیادی از همین بانک موی محدود برداشت شده و نتایج رضایت بخشی ایجاد شود، به همین دلیل است که تاکید کلینیک دکتر نوایی بر معاینه حضوری و عدم استفاده از معاینات غیرحضوری و صرفا از طریق ارسال عکس بیمار می‌باشد چرا که هرچقدر هم تصویر با کیفیتی ارسال شود نهایتا گویای تراکم و ارتجاع پوست بانک مو نبوده و ممکن است در پیش‌بینی نتایج توسط پزشک اخلال ایجاد نماید.

متخصص کاشت مو در معاینه حضوری چندین مورد را بررسی و ارزیابی می‌نماید که در تصمیم او برای انتخاب روش مناسب کاشت مو برای بیمار بسیار اثرگذار است، این موارد عبارتند از:

۱- سابقه خانوادگی ریزش مو

بررسی دقیق در سابقه ریزش موی خانوادگی بیمار می‌تواند الگوی احتمالی ریزش موی آینده بیمار را تا حدودی نشان دهد. الگوی ریزش موی خانوادگی شدید ممکن است گویای این مطلب باشد که منطقه مطمئنه بانک مو به اندازه کوچکی محدود شده و این احتمال وجود دارد که مقدار بانک مویی که مقاومت خود را نسبت به ریزش موی الگوی مردانه نگاه خواهد داشت محدود است و این عامل تعداد موی در دسترس برای پیوند را محدود می‌نماید.

 ۲- سن بیمار

برنامه‌ریزی استفاده از بانک مو ممکن است نیازمند استراتژی‌های متفاوتی برای افراد جوان در مقابل افراد مسن‌تر باشد. مردان جوان مبتلا به ریزش موی الگوی مردانه که در حال پیشروی است، ممکن است به چندین جلسه کاشت مو در طول سالیان متمادی برای همگام شدن با ریزش موی در حال پیشروی نیاز داشته باشند، در حالی که مردان مسن به دلیل مشخص شدن حدود نهایی ریزش مو ممکن است به تعداد جلسات کمتری نیاز داشته باشند. حتی اگر ناحیه گیرنده با دهنده متناسب باشد در برخی از موارد که احتمال پیشروی بیشتر در ریزش مو وجود دارد، استراتژی کاشت مو برای مردان جوان همراه با ذخیره و نگهداری موهای بانک مو برای استفاده در جلسات کاشت موی آینده است.

 ۳- درجه ریزش مو

این صحیح است که الگوی مردانه ریزش مو در طول عمر یک مرد پیشرفت می‌کند اما در همه افراد الگوی مردانه ریزش مو به فرم‌های شدید نمی‌رسد. برای مثال، پزشک معالج در یک فرد جوان که در اثر ریزش مو پیشانی‌اش بلند شده است (Norwood-Hamilton type I) ممکن است با توجه به‌سرعت پیشروی و سابقه خانوادگی درجه ریزش مو به سرعت برای انجام کاشت مو تصمیم نگرفته و تنها به درمان دارویی ریزش مو بسنده کند و فرصت دهد تا با افزایش سن فرد الگوی نهایی ریزش مو در او مشخص شود، اما اگر همین فرد با نوع تقریبا کامل ریزش مو (Norwood-Hamilton type VII) مراجعه نماید پیشروی بیشتر ریزش مو تا پایان عمر بیمار بسیار بعید است و می‌تواند در همان سن پایین برای وی کاشت مو انجام دهد، برعکس در یک مرد مسن با ریزش موی محدود و در حد پیشانی بلند دیگر ریزش مو به فرم شدید پیشرفت نخواهد کرد و پزشک پس از معاینه در همان جلسه برنامه‌ای برای انجام کاشت مو را پیشنهاد می‌دهد.

ارزیابی بانک مو

سوال اکثر مراجعین کاشت مو این است که «آیا بانک موی من خوب است؟» این یک سوال کلی و گنگ است، بانک موی خوب از نظر یک متخصص کاشت مو بانک مویی است که نسبت به حجم ریزش موی سر متناسب بوده به ‌گونه‌ای که نتیجه کاشت مو بتواند تغییر مدنظر بیمار و پزشک را ایجاد کند حتی اگر این تغییر تنها در حد ایجاد یک خط مو و پوشش چند سانتیمتر پشت آن باشد. با این تعریف خوب یا متناسب بودن بانک مو در ویزیت حضوری توسط پزشک تعیین می‌گردد، در این جلسه، بانک مو توسط پزشک معاینه و ارزیابی می‌گردد، در ارزیابی بانک مو موارد زیر مدنظر قرار می‌گیرند که عبارتند از:

 ۱- ارتجاع پوست سر

این مورد در زمانی که وسعت ریزش زیاد بوده و پوشش مدنظر بیمار تنها با روش FUT یا ترکیبی برآورده می‌شود اهمیت زیادی می‌یابد. چه بسا در یک ریزش موی گسترده و زمانی که تنها قسمت‌های پس سر و بالای گوش‌ها حاوی مو هستند با ارتجاع یا کشسانی زیاد پوست سر در ناحیه بانک مو بتوان یک نوار عریض از پشت سر برداشت کرد و یک نتیجه عالی در کاشت مو را رقم زد و برعکس در یک ریزش موی متوسط زمانی که روش FIT به تنهایی جوابگو نیست و ارتجاع پوست بسیار کم است نتوان حتی با روش ترکیبی نتیجه مدنظر بیمار را برآورده نمود.

 ۲- تراکم موها

مو با تراکم‌های متفاوت در مکان‌های مختلف در بانک مو وجود دارد، تراکم مو به عنوان تعداد موها در هر اینچ مربع از پوست سر مشخص می‌شود. تراکم در مناطق مختلف بر روی پوست سر متفاوت است. برداشت از بانک مو برای پیوند باید بر اساس تراکم مو حساب شود، برداشت بیش از حد از بانک مو با روش FIT یا تار به تار ممکن است باعث ایجاد حالتی به نام مردگی پوست شود که ظاهری تنک، خالی و زشت در تمام ناحیه بانک مو ایجاد می‌کند. پس حجم برداشت از بانک مو با روش FIT بر اساس تراکم بانک مو تعیین می‌گردد.

 ۳- جنس موها

نوع و حالت جنس موها هم از مسائل تعیین‌کننده نتیجه نهایی کاشت مو در فرد می‌باشد که در معاینه توسط پزشک تعیین می‌گردد. جنس مو به‌صورت کلی شامل سه فاکتور می‌باشد:

• ضخامت مو: ضخامت (کالیبر) موهای بانک مو دلالت بر ظهور “پُری” و یا ” کم‌پشتی” در مناطق گیرنده پیوند دارند. غالبا برای ایجاد ظاهر طبیعی‌تر در منطقه دریافت‌کننده موهای با ضخامت کمتر در جلو و با ضخامت بیشتر در پشت سر پراکنده می‌شوند. همچنین کاشت مو در افراد با موهای ضخیم‌تر نتیجه با تراکم بالاتری را نسبت به افراد با موهای نازک‌تر رقم خواهد زد. در کاشت ابرو موهای ضخیم نتایج پرتری در مقایسه با موهای نازک ایجاد می‌نمایند اما موهای نازک‌تر خواب پذیری بهتری نسبت به موهای ضخیم خواهند داشت.

• رنگ مو: در کاشت مو، موهای با رنگ تیره‌تر نسبت به موهای روشن نتایج پرتری را در پی خواهد داشت.
• تجعد مو: مو از نوع صاف تا نوع موجدار، فر و مجعد کامل یا وز وجود دارد. قطعا افراد با موهای فر نتیجه پرتری نسبت به افراد با موهای صاف خواهند داشت. البته در کاشت ابرو باید دقت داشت که موهای بسیار مجعد یا وز نتایج جذابی در پی نخواهد داشت لذا تصمیم انجام کاشت ابرو برای افراد با موهای مجعد بر عهده پزشک بوده که بر اساس تجربه مشخص می‌شود کاشت ابرو در چه حدی از تجعد موها امکان‌پذیر می‌باشد.

تکنیک برداشت بانک مو

تکنیک‌های برداشت مو از ناحیه دهنده به‌طور پیوسته در طول سال‌ها بهبود یافته است. تکنیک‌های جدیدتر عملکرد خود را به مراتب نسبت به تکنیک‌های قدیمی بهبود بخشیده‌اند. دکتر نوایی متخصص کاشت مو گفت: به‌طور کلی تکنیک‌های جدید در مقایسه با روش‌های قدیمی باعث ایجاد زخم و کم‌پشتی کمتر در ناحیه دهنده می‌شوند. بیمار باید در مورد تشریح و تبیین تکنیک برداشت مو از بانک مو به عنوان بخشی از ویزیت قبل از عمل از متخصص پیوند موی خود پرسش نماید. به‌طور مثال سطح مقطع مو ویژگی است که می‌تواند بر انتخاب تکنیک مناسب برای برداشت مو موثر باشد، مثلا سطح مقطع مو در مردان آفریقایی تبار معمولا به‌صورت منحنی است لذا انجام عمل کاشت مو با روش FIT اشتباه است.

استفاده موثر از ناحیه دهنده

همچنین برای بیمار دانستن اینکه بانک موی برداشت شده چگونه مورد استفاده قرار می‌گیرد و دانستن چگونگی توزیع موها در ناحیه دریافت‌کننده (منطقه طاس یا کم‌پشت) مهم باشد. باید طبق اطلاعات به دست آمده از شرح حال و معاینه و همچنین خواسته‌های بیمار برنامه درمانی انتخاب شود.

به‌طور مثال زمانی که ریزش موی الگوی مردانه وسیع و قابل‌توجه است و بانک مو محدود می‌باشد برنامه‌ریزی کاشت مو ممکن است شامل یک عمل کاشت موی ترکیبی باشد و توزیع موها به این صورت باشد که خط مو پرپشت و از خط مو هرچه به سمت عقب می‌رویم از تراکم موها کاسته شده و حتی ممکن است به قسمت فرق سر مویی نرسد یا ناچار به استفاده از بانک موهای بدن برای پوشش این نواحی باشیم. به‌هرحال جوانب مثبت و منفی هر تصمیمی باید با متخصص کاشت مو مورد بحث قرار گیرد

در انتها باید گفت این وظیفه پزشک است که در حین عمل بر اساس دانش و تجربه خود ناحیه‌ای مطمئن بانک مو را شناسایی کند که به‌طور دائم و تا پایان عمر به ریزش موی ژنتیکی الگوی مردانه مقاوم باشد، این شناسایی نیاز به تبحر و تجربه پزشک در ارزیابی دقیق بانک مو داشته و به هیچ عنوان وظیفه‌ای نیست که به فن‌ورز یا دستیار پزشک محول شود، چرا که در صورت بروز خطا در انتخاب مکان بانک موی مناسب، نتیجه کاشت مو پایدار نبوده و موها بعد از گذشت چند سال ممکن است دچار ریزش گردند.