کاشت مو با دستگاه تمام اتوماتیک

شاید در آینده‌ای نه چندان دور کاشت موی رباتیک، تکنولوژی ترمیم مو با دقت بالایی را فراهم آورد. شاید تحقق رویای یک سیستم کاشت مو با دستگاه تمام اتوماتیک که می‌تواند برداشت گرافت‌ها (پیازها) از بانک مو و سپس کاشت آن‌ها در محل گیرنده را صرف‌نظر از تعداد گرافت، با دقت و ثبات بالا انجام دهد و سیستم هدایت تصویر و الگوریتم‌های کامپیوتری پیچیده آن پزشک را در انجام وظایفش یاری دهد، چندان دور نباشد.

اما در حال حاضر کاشت موی رباتیک تمام اتوماتیک در دنیای امروز در چه وضعیتی به سر می‌برد؟ برای پاسخ به این سوال معتبرترین و معروف‌ترین دستگاه رباتیک کاشت موی جهان با نام ARTAS که در سال ۲۰۱۱ اختراع و به بهره‌برداری رسیده است را مورد ارزیابی قرار می‌دهیم و دکتر پارسا نوایی نویسنده این مقاله ارزیابی خود از تجربیات شخصی در استفاده از دستگاه  ARTASرا بیان می‌نماید.

تصویر۱: کاشت مو رباتیک با دستگاه تمام اتوماتیک

برداشت مو از بانک موی پشت سر توسط دستگاه چگونه است؟

با توجه به پیچیدگی‌های روش کاشت مو FUT و نیاز به مهارت دست جراح، روشی که به دلیل سختی و نیاز به مهارت بالا در برداشت نوار تنها در کلینیک‌های حرفه‌ای کاشت مو انجام می‌شود، بعید است که به این زودی رباتی برای انجام این روش اختراع شود، اما به دلیل سادگی و سهولت روش FIT یا FUEبه نظر می‌رسد امید بیشتری به انجام تکنیک برداشت تار به تار توسط ربات‌ها باشد.

الگوی طراحی‌شده در کاشت مو به روش FITرباتیک بدین صورت است که واحدهای فولیکول موی فرد به‌طور مستقیم از ناحیه دهنده با استفاده از یک سوزن داخلی تیز و پانچ بیرونی برداشت می‌شود. سوزن درونی یک برش سطحی روی اپیدرم ایجاد می‌کند. پانچ بیرونی باعث اتساع ناحیه برش و ایجاد شکاف عمیق در پوست سر می‌شود و بدین ترتیب گرافت مو از بافت‌های اطراف آزاد می‌گردد.

دکتر نوایی متخصص کاشت مو گفت: سیستم رباتیک با استفاده از یک سیستم نوری پیچیده و الگوریتم‌های خاص تفکیک رنگ مو از رنگ پوست به‌صورت خودکار مو را روی سر شناسایی می‌کند و چند واحد فولیکول را هدف قرار می‌دهد، این دستگاه زاویه مناسب برای ایجاد شکاف و تنظیم عمق شکاف را بر اساس داده‌های پزشک انجام می‌دهد. پارامترهایی که شکاف را کنترل می‌کنند در هر زمان که به تغییراتی نیاز باشد توسط پزشک قابل تغییر هستند.

سپس سیستم مکشی طراحی شده است که گرافت‌ها را از پوست سر بیرون بکشد البته به دلیل آسیب‌های مکانیکی وارد شده به گرافت در اثر این سیستم پنوماتیک فعلا در اکثر موارد ترجیح بر آن است که گرافت‌های پانچ شده توسط تکنیسین از پوست سر خارج شود.

تصویر ۲: ربات آرتاس

انتخاب فرد مناسب برای انجام پیوند مو با دستگاه، کلید به دست آوردن بیشترین مو با حداقل تعداد گرافت‌های کات شده یا معیوب است. در سیستم رباتیک، پزشک برای انتخاب گرافت بر اساس ماهیت موی فرد مورد نظر به ربات برنامه می‌دهد. سپس منطقه‌ای از بانک موی فرد که گرافت‌ها از آن برداشت می‌شود را انتخاب و دستگاه آن منطقه را به یک تصویر دیجیتال بزرگ تبدیل می‌نماید که در آن پزشک می‌تواند به کامپیوتر ربات برنامه دهد تا از مناطق با تراکم بالا گرافت انتخاب کند. همچنین می‌تواند فاصله برداشت از مناطق با تراکم پایین را افزایش دهد. به‌علاوه توانایی محو کردن لبه‌های منطقه برداشت را برای این که ظاهری مشخص نداشته باشد دارد.

اگر چه هم اکنون تمامی این موارد را می‌توان با دست هم انجام داد اما با سیستم رباتیک پزشک می‌تواند از مزایای کاهش زمان عمل و عدم نیاز به تکنیسین کاشت مو بهره ببرد. همچنین از دیگر مزایای این روش نسبت به روش دستی عدم تاثیر کاهش دید به علت خون‌ریزی است.

اما از معایب آن نسبت به روشFIT  با دستگاه دستی (غیر اتوماتیک) می‌توان به این موارد اشاره کرد که ابزار دستی با توجه به نوع پوست و موی هر فرد می‌توانند از پانچ بسیار تیز تا پانچ بسیار کند(در روشSAFER ) تغییر کند که در برداشت گرافت‌ها به بیشترین میزان و با کمترین آسیب ممکن کمک می‌کند، همچنین استفاده از روش دستی احتمال از دست دادن جهت مناسب زمانی که برنامه کامپیوتری دستگاه روی عوامل دیگر مانند زاویه و عمق پانچ متمرکز شده را ندارد.

دکتر پارسا نوایی گفت: در روش دستی پزشک یا تکنیسین به طور مستقیم و بی‌واسطه مو را روی سر مشاهده کرده و با توجه به این که هر یک از فولیکول‌های مو روی سر زاویه مخصوص به خود را دارد، رأس پانچ برش دهنده را در زاویه‌ای قرار می‌دهند تا به موازات هر یک از فولیکول‌ها قرار بگیرد و عمق پانچ را در هر منطقه تخمین زده و با توقف دستی، عمق آن را کنترل می‌کند و نیز در سیستم دستی انتخاب گرافت مناسب به‌صورت بصری و با تکیه بر تجربه توسط پزشک یا تکنیسین انجام می‌شود.

همچنین ربات آرتاس امکان برداشت مو از نواحی بالای گوش را ندارد، چرا که زاویه موها در این ناحیه بسیار خوابیده‌تر از نواحی دیگر بانک مو می‌باشد بنابراین حجم بالایی از بانک مو در این روش غیرقابل استفاده می‌ماند. دانشمندان امید دارند که با پیشرفت هرچه بیشتر تکنولوژی بر این کاستی‌ها نیز فائق آیند.

تصویر ۳: پوزیشن بیمار در هنگام برداشت مو با ربات آرتاس

آماده‌سازی محل گیرنده مو

این مرحله مهم‌ترین و حیاتی‌ترین مرحله از مراحل پیوند موی طبیعی است که حتما باید توسط خود پزشک انجام پذیرد زیرا تنها پزشک است که با توجه به تجربه و مهارت خود توزیع و تراکم محل‌های قرارگیری گرافت‌های مو برای یک منطقه خاص را می‌تواند تخمین بزند و سپس باید زاویه و عمق مناسب را با دقت بسیار زیاد کنترل نماید تا نتیجه نهایی طبیعی‌ترین جلوه مو در چهره را ایجاد نماید و مهم‌تر از همه، هنگام ایجاد محل گیرنده در نواحی دارای مو می‌تواند با کمترین آسیب به موهای موجود این عمل را انجام دهد. در آماده‌سازی ناحیه گیرنده، وظیفه‌ای که انجام آن به روش اتوماتیک بسیار مشکل است.

در کانسپت‌های طراحی شده برای این مرحله، پزشک می‌تواند از این دستگاه به این شیوه بهره ببرد که با استفاده از یک برنامه نرم‌افزاری برای طراحی الگوی منطقه کاشت مو در یک مدل سه‌بعدی از بیمار واقعی استفاده کند. این نرم‌افزار دارای تطبیق‌پذیری برای شبیه‌سازی بیماران بالقوه با استفاده از حالات مختلف محل گیرنده است. هنگامی که پزشک و بیمار در یک طرح به توافق برسند، طرح درمان به صورت نقشه‌ای از محل‌های دریافت‌کننده گرافت واقعی در سر بیمار پرینت می‌شود و پزشک با استفاده از آن می‌تواند تعداد خاصی از گرافت‌ها را به صورت تصادفی در بیش از یک منطقه مطلوب توزیع نماید. بدین صورت خطاها در ارتباط با قرار دادن تعداد زیادی گرافت در یک ناحیه و تعداد ناکافی در ناحیه دیگر از بین می‌رود. با پیشرفت روز افزون تکنولوژی روزی شاهد آن خواهیم بود که سیستم رباتیک در مقایسه با نتیجه کار دست پزشک در ایجاد عمق محل گیرنده منظم‌تر و در ایجاد شکاف‌ها در زاویه مناسب دقیق‌تر عمل نماید.

چهار مرحله اصلی در روش FIT وجود دارد که شامل موارد زیر است:

1.  جداسازی واحد فولیکول گرافت از پوست سر نواحی دهنده
2.   استخراج گرافت از پوست سر، پیرایش و مرتب‌سازی
3.  ایجاد محل گیرنده مو
4.  قرار دادن گرافت ها در محل گیرنده

ربات  ARTASبه‌ گونه‌ای طراحی شده است که تحت هدایت یک جراح پیوند مو بتواند سه گام از چهار گام اصلی در پیوند مو FITرا انجام دهد:

جدایی واحد فولیکولی (مرحله ۱)، استخراج گرافت از پوست سر، پیرایش و مرتب‌سازی (مرحله ۲)، قرار دادن گرافت ها در محل گیرنده (مرحله ۴). اگرچه در حال حاضر قادر به انجام با کیفیت مرحله دوم و چهارم نمی‌باشد اما پیش‌بینی می‌شود در چند سال آینده با پیشرفت تکنولوژی و به‌روزرسانی، سیستم رباتیک قادر به استخراج گرافت های پانچ شده و قرار دادن گرافت ها در این ناحیه کاشت مو خواهد بود.

حتی پیش‌بینی می‌شود در آینده، تمامی مراحل اصلی FIT به‌صورت رباتیک انجام شود.پس در آینده‌ای نزدیک، تمامی مراحل اصلی FIT به صورت رباتیک انجام خواهد شد. در روش FIT رباتیک، پزشک باید با کل مراحل پیوند مو درگیر باشد. در استخراج گرافت رباتیک، پزشک پارامترهای جراحی را از طریق یک ترمینال کامپیوتری یا دستگاه دستی به نرم‌افزار ربات وارد می‌کند. در این روش در ابتدا پزشک به‌صورت دستی با یک مربع پلاستیکی که از چهارگوشه به‌وسیله یک کابل یا تسمه سیلیکونی به تخت محکم می‌شوند، یک کشش در پوست سر بیمار اعمال می‌کند که برای جهت دادن به ربات در حین عمل و ایجاد زاویه مناسب موها روی پوست سر کاربرد دارد. در این روش پزشک پارامترهای خاصی مانند عمق پانچ و زاویه را با استفاده از هندپیس دستی و یا کامپیوتر تنظیم می‌کند. کشش باید از مناطقی که برداشت مو از آن کامل شده به مناطق جدید جابجا شود، این جابجایی چون طول می‌کشد ممکن است پروسه را طولانی کند.

تصویر ۴: برداشت مو توسط ربات آرتاس به صورت تمام اتوماتیک بدون دخالت پزشک

در ایجاد محل گیرنده رباتیک، پزشک تعداد کل شکاف‌ها، تراکم برای مناطق خاص، زاویه محل گیرنده، جهت سوزن و عمق محل را برنامه‌ریزی می‌کند. از یک تکنیسین برای جهت دادن به ربات برای حرکت به مناطق خاصی از پوست سر بیمار استفاده می‌شود. هنگامی که برنامه‌ریزی انجام شد، ایجاد محل گیرنده به صورت خودکار شروع می‌شود، مگر اینکه پروسه توسط پزشک کنسل شود. مراحل مهم وابسته به پزشک دیگری هم در پیوند موی FIT رباتیک به‌ویژه در ارتباط با برنامه‌ریزی محل گیرنده و طراحی آن وجود دارد.

گام‌های دیگر مانند مرتب‌سازی میکروسکوپی و پیرایش گرافت‌های برداشت شده و قرار دادن گرافت اغلب توسط تکنیسین آموزش دیده انجام می‌شود ولی نیاز به نظارت پزشک دارد.

تصویر ۵: وارد کردن پارامترهای جراحی از طریق یک ترمینال کامپیوتری به نرم افزار ربات توسط پزشک

میزان جراحت کاشت مو رباتیک چقدر است؟

در آینده پیوند موی رباتیک یک روش سرپایی با حداقل تهاجم خواهد بود که تحت بی‌حسی طولانی اثر موضعی (معمولا ترکیبی از لیدوکائین و بوپیواکائین) انجام می‌شود. پس از تزریق اولیه بیمار هیچ درد و ناراحتی حس نمی‌کند. تمام روش‌های FIT چه دستی و چه رباتیک باعث ایجاد زخم در ناحیه دهنده می‌شوند اما میزان آسیب زخم را می‌توان با FIT رباتیک توسط برنامه دادن به ربات برای انتخاب واحدهای فولیکولی بزرگ‌تر که به‌طور متوسط تعداد موی بیشتری را در هر برداشت فراهم می‌کنند به حداقل رساند.

در آینده، FIT رباتیک می‌تواند روی هر بیماری که کاندید پیوند موی طبیعی است انجام شود. به‌طور کلی،FIT  رباتیک ویژه بیمارانی است که مایل به داشتن مدل موی کوتاه هستند و یا افرادی که از لحاظ بدنی بسیار فعال‌اند و می‌خواهند هر چه زودتر به تمرینات ورزشی خود برگردند همچنین درمان انتخابی برای بیمارانی است که پوست سرشان سفت و محکم است و یا افرادی که دارای خطر ابتلا به گوشت اضافه یا کلوئید هستند. دکتر نوایی گفت: بیماری برای FIT رباتیک ایده‌آل خواهد بود که موهای محکم و صاف دارد که این ویژگی بیشتر در افراد آسیایی دیده می‌شود؛ اما در آینده سیستم رباتیک به‌طور گسترده در انواع موها از جمله موی صاف، خشن، مجعد، مواج و با رنگ‌های مختلف قابل انجام است.

ایمنی کاشت مو رباتیک

با توجه به اینکه پزشک کلیه عملیات برنامه‌ریزی را دستی انجام می‌دهد هیچ خطری در روش FIT رباتیک متوجه بیمار نخواهد بود. سر توسط یک تسمه سیلیکون بسته می‌شود تا حرکت سر هنگام عمل محدود شود. اگر هنگامی که ربات در حین کار است سر حرکت داشته باشد سنسورهای حرکتی به‌طور خودکار باعث توقف بازوی ربات می‌شود. ربات همچنین می‌تواند در هر زمان با استفاده از دکمه‌های توقف روی پدال متوقف شود. از دیگر ویژگی‌های ایمنی ربات، سیستم سنسورهای تعیین کننده عمق پانچ و سوزن‌های ایجادکننده محل دریافت‌کننده مو است. اگر یک سنسور نیروهایی فراتر از سطح آستانه ایمنی و یا نیروهای افزایشی در زمان برش به کار ببرد دستگاه به‌صورت خودکار متوقف خواهد شد.

معایب کاشت مو رباتیک با دستگاه آرتاس

پس از ۸ سال از اختراع و استفاده مثبت نگرانه از دستگاه ARTAS در کنگره سال ۲۰۱۹ در کشور ترکیه، اولین نقدهای تند از سمت پزشکانی که از این ربات استفاده می‌کنند به‌صورت رسمی در حضور دکتر جیمز هریس مشاور و عضو گروه مخترعان آرتاس مطرح گردید. پزشکانی که حتی به دلیل این نقایص دستگاه چند هزار دلاری آرتاس را کنار گذاشته بودند.

در تصویر «۴» زیر این نقدها رویت می‌شود که عبارت‌اند از:

• ربات طراحی‌شده است که عمل را ساده‌تر نماید اما در حقیقت استفاده از آن خسته‌کننده و زمان‌گیر است و خطاهای زیادی دارد.
• ربات تنها در حدود ۱۵ درصد مراحل را انجام می‌دهد و مابقی مراحل باید به‌صورت دستی انجام شود. (مقصود تنها مرحله اول است.)
• این در حالی است که هنگام خرید گفته شده است که ربات می‌تواند بخش آماده کردن محل گیرنده یا ایجاد شکاف‌های کاشت را نیز انجام دهد.
• کیفیت گرافت‌ها پایین‌تر از گرافت‌هایی است که یک متخصص با تجربه با دستگاه دستی می‌تواند به دست آورد.
• ربات قادر نیست از سطوح انحنا دار گرافت برداشت کند این درحالی است که طبیعت جمجمه انسان انحنادار بوده و بدین صورت بخش زیادی از بانک مو را از دست می‌دهد یا گرافت‌ها را تخریب می‌کند.
• پانچی که ربات استفاده می‌کند بسیار بزرگ‌تر از پانچی است که به‌صورت دستی استفاده می‌شود که نتیجه آن باقی ماندن جای برداشت واضح در ناحیه بانک مو است.
• متوسط سرعت برداشت گرافت با ربات بسیار پایین‌تر از سرعتی است که با استفاده از متدهای دیگر قابل‌برداشت است.
• ضربه زمان برداشت گرافت‌ها بسیار زیاد است و زمان ترمیم سوراخ‌های بزرگی را ایجاد می‌نماید.

تصویر ۶: معایب مطرح شده در مورد کاشت مو رباتیک در کنگره سال ۲۰۱۹

با توجه به موارد فوق به نظر می‌رسد حتی تا رفع عیوب مرحله اول در روش FIT توسط ربات، هم‌ زمان زیادی لازم می‌باشد و چه رسد به انجام مراحل دوم، سوم و چهارم توسط ربات؛ اما علم همیشه در حال پیشرفت است و نتیجه آن نوآوری‌هایی است که همیشه ما را متحیر می‌نماید، شاید ربات تمام اتوماتیک کاشت مو نیز یکی از آن نوآوری‌ها باشد.